مرحله سوم: احراز آمادگى شخصى
 
لازم است جوان به رغم برخوردارى از سن بلوغ، آمادگى و صلاحیّت خویش را از جهات مختلف براى قدم نهادن به وادى ازدواج به اثبات رساند و توانمندى‏اش را در قبال پذیرش مسؤولیت خانواده احراز کند؛ که برجسته‏ترین جهات آمادگى عبارتند از:
- بلوغ فکرى و رشد عقلى؛
- سلامت روانى؛
- داشتن حدّاقل بیست سال سن؛
- نداشتن اعتیاد؛
- سلامت جسمانى مرتبط با تولید مثل؛
- توانایى اداره خانواده جدید (مدیریت خانوادگى)؛
- خدمت نظام وظیفه یا معافیت دائم (ویژه پسران)؛
- اشتغال (ویژه پسران).

مرحله چهارم: جست‏وجو و شناسایى ابتدایى
 
به اقتضاى طبع انسانى، پسر خانواده پس از احراز صلاحیّت، تصمیم به ازدواج گرفته و تقاضاى خود را مبنى بر همسر گزینى، در درجه اوّل به اطلاع اولیا رسانده و سپس با بستگان و - در صورت فقدان آن‏ها - با دوستان صمیمى‏خود در میان مى‏گذارد و از آنان در شناسایى همسر مطلوب خود استمداد مى‏جوید.
این روش، عاقلانه‏ترین و کارآمدترین شیوه ممکن است که هر جوان دوراندیش آن را بر مى‏گزیند و در کمال وقار و عزّت نفس و نیز با حفظ متانت و حیثیّت، مسیر خردمندانه را مى‏پیماید. او با صرف نظر از تعهّدات دینى، بلکه برحسب شرافت و غیرت و مردانگى، هیچ‏گاه حاضر نمى‏شود شخصاً در کوچه و بازار به امید واهىِ همسریابى، پرسه بزند و همچون صیادى در بوستان‏ها و معابر و محل تلفن عمومى به کمین دختران نشسته و در صورت امکان، با آنان به گفت‏وگو نشیند؛ زیرا:
جوانى که صلاحیت‏هاى لازم براى تشکیل خانواده را داراست، احساس بى‏نیازى کرده، هرگز تن به خفّت نفس نمى‏دهد تا ذلیلانه همچون گدایان در حضور دیگران زانو به زمین زند و همچنان‏که آن گدا «پول خُرد» طلب مى‏کند، او «زن» طلب کند؛ به‏ویژه اگر مورد تعرض و تمسخر و بى مهرى نیز قرار گیرد، که در این صورت، خود به مقام والاى انسانى خویش اهانت کرده است و از پیامبر اکرم(ص) در این خصوص روایت شده که فرمود: «لا یَنبَغی لمؤمن أن یُذِلَّ نَفْسَه؛ براى هیچ مؤمنى سزاوار نیست که خودش را نزد دیگران ذلیل کند». (16) و «اُطْلُبُوا الحوائجَ بِعِزَّةِ الْاَنفس؛ نیازهاى خودتان را با عزّت نفس بطلبید». (17)
جوان وارسته با در پیش رو داشتن «راه» خردمندانه، به «بیراهه» نمى‏رود. پس مى‏توان پى برد که بیراهه رفتن، از آنِ کسانى است که در گفتار خود مبنى بر تشکیل خانواده صداقت ندارند. آقاى رضا اصفهانى در توصیه اخلاقى خود مى‏نویسد:
اگر مى‏خواهید در کارهاى خود با ناکامى روبه‏رو نگردید، باید قبل از هر چیز راه ورود به آن کارها را بیاموزید و اگر آموختن آن، مدتى هم وقت شما را بگیرد باز وقتى حساب کنید مى‏بینید ضرر نکرده‏اید؛ چون وقتى انسان راه ورود به چیزى را یاد گرفت ممکن است موفقیتى‏را که شاید ده سال دیگر هم به دست نمى‏آورد در عرض یک ساعت به دست آورد ... که امام على(ع) مى‏فرماید: «التدبیر قَبْلَ العَمَل یُؤَمِّنُ العِثارَ؛ عاقبت اندیشى درست پیش از عمل، از لغزش‏ها جلوگیرى مى‏کند». (18)
جوان پاکدامن هرگز حاضر نیست عفّت عمومى و امنیت عمومى را براى نفع شخصى خود، مختل کند.
جوان خردمند مى‏داند که دختران عفیف به گفت‏وگوهاى خارج از محیط خانواده و دور از هدایت و اشراف اولیا، رضایت نمى‏دهند. پس ایجاد مزاحمت در مسیر زندگى آن‏ها عملى غیر انسانى است و بازى با احساسات دیگران نیز گناهى نابخشودنى است.
جوان دور اندیش به خوبى مى‏داند دخترى که به آسانى با مرد بیگانه به گفت‏وگوى خصوصى مى‏نشیند، شایسته همسرى نیست و همچنان‏که امروز از اعتماد اولیاى خود سوء استفاده مى‏کند، فردا نیز ممکن است به همسرخود خیانت کند و با دیگرى ارتباط مخفى برقرار سازد.
جوان نیکوکار به خوبى مى‏فهمد که اگر روزى با دخترى به خلوت بنشیند و یا تلفنى به صحبت بپردازد، قطعاً دیگر پسران هم به صورت تقلیدى از او الگو مى‏گیرند و با رواج یافتن چنین روابطى، جامعه دچار آن‏چنان فجایع انسانى نظیر قتل، خودکشى، آدم ربایى، ناامنى و فحشا مى‏شود که -به‏استناد آمار و ارقام و گزارش‏هاى خبرى - نظام ابرقدرت نیز از کنترل آن عاجز است.

به تعبیر یکى از مشاوران خانوادگى:
 
دختر فهیم مى‏داند که ازدواج تلفنى و خیابانى، در همان خیابان و تلفن به پایان مى‏رسد.
دختر و پسر خردمند به خوبى درک مى‏کنند که دو جنس مخالف، همانند دو جریان فاز و نول برق هستند که باید از مسیر سالم و در پوشش عایق بگذرند تا در جایگاه واقعى خود (نور افکن) به هم برسند و روشنایى بدهند. حال اگر در خارج از جایگاه اصلى به هم برسند، موجب اتصالى و فاجعه آتش سوزى خواهند شد. (19)
پیرامون این مرحله، رعایت چند نکته، خالى از لطف نیست:
الف) از آن‏جا که یکى از عوامل اختلاف خانوادگى و تنش‏هاى زناشویى، ناهمگونى طرفین در زمینه «فرهنگ» است، توصیه مى‏شود که جوان براى حفظ سنخیّت و کُفویّت، در محدوده‏اى به تفحّص و شناسایى بپردازد که از لحاظ فرهنگ، آداب و رسوم خانوادگى و شرایط اقلیمى با محدوده زندگى او و خانواده‏اش همخوان و هم افق باشد؛ مثلاً پسندیده نیست که جوان آذرى در سیستان و بلوچستان به تفحّص بپردازد.
ب) بیش‏تر معیارها برحسب ذوق، احساسات و جنبه‏هاى روانى و فکرى هر شخص تعیین مى‏شود و قابل دیکته کردن یا تحمیل و تقلید نیست؛ و آنچه در روایات دینى درباره ویژگى‏هاى همسر شایسته بیان شده، توصیه‏هایى است که جنبه مشورتى دارد و کاملاً راهگشاست.
«مدل رفتار»، عنوان قطعه ادبى - تربیتى دیگرى است از حجةالاسلام و المسلمین آقاى جواد محدّثى که پایان بخش این مرحله خواهد بود. (20)
نقاشى را از روى «مدل» مى‏کشند؛
و خط را از روى «سرمشق» تمرین مى‏کنند؛
خیّاطها، براى بریدن پارچه و دوختن لباس، به «الگو» نگاه مى‏کنند؛
و معمارها براى ساختن ساختمان، «نقشه» را مرتّب باز مى‏کنند و طبق آن کارمى‏کنند؛
بنّاها هم، پیوسته «تراز» و «شاقول» را به کار مى‏گیرند تا دیوارى که بالامى‏آورند، کج و ناصاف نباشد.
این‏همه دقّت براى چیست؟
هم جلوى اشتباه و اسراف و حیف و میل شدن مصالح و ابزار و پارچه و امکانات را مى‏گیرد، هم ضریب «صحّت عمل» و «دقّت کار» را بالا مى‏برد و .... چه‏کارى عاقلانه‏تر از این؟
نه ما کم‏بهاتر از «پارچه» و «آجر» و «صفحه» ایم،
نه شکل دادن به روح و روان و منش و اخلاق ما، کم اهمّیّت‏تر از خیّاطى، بنّایى، خطّاطى و نقّاشى است.
پس، بجاست که ما هم در «چگونه بودن» خودمان، طبق الگو و مدل کار کنیم.
رفتار و روحیّات ما نیز باید با ملاک و معیارى، سنجیده و تراز شود، تا «خشتِ اوّلِ» تربیتِ روحى ما، کج گذاشته نشود، و گرنه، تا ثریّا دیوار وجودى ما کج بالا مى‏رود.
و احتمال سقوط دیوار کج بسیار است.
از قدیم هم گفته‏اند که: «بارِ کج به منزل نمى‏رسد»؛
مراقبتى دائمى و مواظبتى پیوسته لازم است.
چرا بنّاها، هر ردیف که کار مى‏کنند، تراز مى‏گذارند، تا از میزان بودن کار خویش، اطمینان پیدا کنند؟ زیرا اگر کنترل نکنند و چند ردیف، اشتباهى ساخته شود، هم خراب کردنش سخت‏تر است، هم خسارتش بیش‏تر، هم معطّلى‏اش افزون‏تر!
از کجا که فکر و عملمان، روى «اصول» و «موازین» است؟
از کجا که رفتارمان، از دید عقل و شرع، «استاندارد» است؟
چگونه بودن خودمان را با کدام سرمشق، تطبیق مى‏دهیم؟
خصلت‏ها و خصوصیّات اخلاقى ما را، کدام دستگاه، کدام مدل، کدام الگو و کدام میزان، چک مى‏کند و سلامت و صحّت آن را تضمین مى‏نماید؟
حضرت عبدالعظیم حسنى(ع)، که بارگاهش در شهر رى است، عقاید و افکار خویش را بر امام عسکرى(ع) عرضه کرد، تا مطمئن شود «باور»ها و «معتقدات» او، درست است. امام هم صحّت عقایدش را تأیید کرد.
این‏که انسان خودش را به یک «معیار» و «الگو» عرضه کند، هم در زمینه‏هاى فکرى است، هم روحى و اخلاقى، هم دیدگاه‏ها و مواضع سیاسى، هم عملکردها و رفتارهاى اجتماعى. هیچ کس هم از این کار، بى‏نیاز نیست.
مگر آنان که خودشان به مرحله‏اى رسیده‏اند که «میزان» شده‏اند.
به على(ع) چنین سلام مى‏دهیم که: «السلام علیک یا میزان الأعمال».
وقتى آن حضرت، مدل و ملاک باشد، دیگران را با او مى‏سنجند، تا میزان و مرتبه مسلمانى، اخلاق، اخلاص، حق گرایى، عدالت‏خواهى، آخرت جویى، خداطلبى، بندگى و وارستگى آنان روشن شود.
چه کسى جرأت آن را دارد که بگوید: من هر چه مى‏گویم، هر چه مى‏کنم، هرگونه که هستم، همان است که «باید باشد»!...
مگر آن‏که «معصوم» باشد.
و امثال ماها، معصوم نیستیم، پس محتاج آنیم که همه روزه و همیشه، خودمان را با «اسوه‏هاى کمال» و «الگوهاى انسانیّت» و حقیقت‏هاى مجسّم بسنجیم و مقایسه کنیم و مطمئن شویم که راهى را که مى‏پوییم، همان است که باید باشد، و رو به سوى مقصد است، نه پشت به هدف!
و گرنه، اگر روزى بفهمیم که تا این‏جا که آمده‏ایم، راه را عوضى و جادّه را اشتباه طى کرده‏ایم، با کدام نیرو مى‏توانیم برگردیم و گذشته را جبران کنیم؟
جلوى «ضرر» را از هر جا که بگیرند، «نفع» است ....
مرحله پنجم: هماهنگى با اولیا (نظارت و هدایت خانواده)
«اسلام» در بُعد اجتماعى، دینِ همبستگىِ خانوادگى و اُلفت عشیره‏اى است که با توصیه‏هاى مؤکّد بر بزرگداشت مقام پدر و مادر، احترام به بزرگ‏ترها و دید و بازدید خویشاوندان، پیروان خود را از پراکندگى، فردگرایى و انزوا بر حذر مى‏دارد. همان‏طور که بخش وسیعى از احکام و مقررات اسلامى با رویکرد تثبیت و استحکام «خانواده» وضع شده‏است؛ زیرا:
- خانواده، واحد بنیادى جامعه است؛ (21)
- خانواده، آمادگاه چگونه زیستن در جامعه بزرگ‏تر است؛
- خانواده، محل نشو و نموّ جسمانى و رشد و تعالى روحانى است؛
- خانواده، آرام بخش دائمى و عامل اساسى تسکین روح و روان و زُداینده کدورت‏ها و جبران کننده ضعف‏هاى عاطفى جامعه است.
- خانواده، بزرگ‏ترین حامى مالى و پشتوانه قوى و مستمر اقتصادى افراد جامعه است.
- خانواده، به انسان شخصیّت، عزّت، شرافت، اعتبار و حیثیّت اجتماعى مى‏بخشد.
- در خانواده است که نقاط قوّت و ضعف هر شخص به‏طور محرمانه و محترمانه شناسایى و ارزیابى شده و به دور از افشاگرى و هتک حرمت، نقایص آن ترمیم مى‏شود.
- در خانواده است که انسان هویت خویش را باز مى‏یابد و آینده خود را برهمان اساس پى‏ریزى مى‏کند.
- خانواده، ملجأ افراد جامعه بوده و تنها دژ مستحکمى است که اعضاى خود را از هرگونه خطر و آسیب مصون مى‏دارد.
- خانواده، یگانه کانون تجمّع است که اعضاى آن، بى‏چشمداشت مادّى، با یکدیگر در ارتباط بوده و در غم و شادى هم، بى‏تظاهر، شریکند.
- رابطه بین اعضاى خانواده، عمیق، فطرى، مستحکم و پایدار است و با عواطفى سرشار بنا نهاده شده‏است.... (22)
- خانواده، محل شکل‏گیرى ارزش‏ها، وجه نظرها و باورهاى مختلف عقیدتى، سیاسى و غیره است. (23)
- خانواده، نیاز به هم زیستى انسان‏ها را تأمین مى‏کند.
- خانواده، کانون نوع دوستى، تکریم شخصیّت و بروز استعدادهاى معنوى است.
و بالأخره، خانواده مرکز ثقل تحرّکات افراد جامعه و تنها قرارگاه مرکزى انسان‏ها در گردونه زندگى است که فرار از آن و بریدن از خانواده، سقوط و تباهى همیشگى را در پى دارد.
پس با اذعان به این نکته مهم که شناخت طرفین پیش از مرحله خواستگارى، ضرورت انکار ناپذیر است، جا دارد که دختر و پسر جوان، درخواست آشنایى از طرف مقابل را به سمت خانواده سوق دهند و خط آشنایى با دیگرى را از ابتدا بر روى محور مستقیم خانواده رسم کنند و از ایجاد زاویه‏اى هر چند کوچک، همانند گفت‏وگوى پنهانى تلفنى و غیره اجتناب ورزند و با صبر، متانت، بردبارى و وقار که مطلوب همه جوانان است اجازه دهند تا اوّلین گفت‏وگوها و ملاقات‏ها و مراحل ابتدایى آشنایى، به‏صورت محرمانه و خصوصى امّا با هدایت و نظارت و هماهنگى اولیا و درپرتو نور خانواده طرفین شکل‏گیرد. با این توجه که با همفکرى اولیا و مشورت اهل نظر، خود تصمیم بگیرند و خود، همسر آینده را گزینش کنند.
براین شیوه که روش میانه‏اى است بین دو روش افراط و تفریط (ازدواج تحمیلى و ازدواج ولنگارى)، فواید قابل توجّهى مترتب مى‏شود؛ از جمله:
دختر و پسر مى‏توانند به دور از هر نوع ترس، اضطراب، احساس گناه و جرم اجتماعى، سرنوشت سرشار از اطمینان و عشق را براى آینده خود رقم‏بزنند.
حیثیّت اجتماعى و خانوادگى هر دو طرف، براى همیشه محفوظ مى‏ماند؛ و همراهى خانواده موجب آرامش خاطر آن دو و افزایش اعتبار آن‏ها خواهد شد.
دختر و پسر مى‏توانند در سایه این هماهنگى، از مساعدت‏هاى فکرى و مالى بزرگ‏ترها و تجربه خانواده و نظرهاى خیرخواهانه و مصلحت آمیز آنان بهره‏مند شده و به راحتى به خواسته‏هاى منطبق بر معیارهاى از پیش تعیین شده خود، دست یابند.
با فراغت و مدت زمان بیش‏ترى، دوره آشنایى را مى‏گذرانند.
دختر و پسر با هدایت کردن جریان آشنایى همدیگر به سوى خانواده‏هاى خود، مراتب سپاس خویش را از زحمات بى‏دریغ اولیاى خود اعلام داشته و به صورت عملى به شخصیّت والاى آن‏ها ارج مى‏نهند و حضور آنان را در صحنه، مغتنم مى‏شمارند.
دختر و پسر با حرکت در این جاده وسط، از خطر تصمیم‏گیرى احساساتى و هیجانى مصون مى‏مانند.
هر یک از دختر و پسر با حفظ احترام متقابل و رعایت جنبه‏هاى حقوقى و شخصیّتى، مراحل آشنایى را مى‏گذرانند.
با شیوع این روش، فضاى جامعه از آلودگى‏هاى اخلاق جنسى پاک شده و امنیت نوامیس جامعه تهدید نمى‏شود.
طرفین مى‏توانند با اِعمال این شیوه، میزان اهتمام و صداقت و جدّیت یکدیگر را نسبت به پیشنهاد ازدواج بیازمایند؛ زیرا چه بسا «ازدواج» هر چند که موضوع حق و مطلوبى است امّا به ناحق، به صورت طعمه‏اى براى صیادان در مى‏آید، و با استفاده از ساده دلى، تطمیع پذیرى و زودباورى طرف مقابل و با خروج زیرکانه و تدریجى از روند «آشنایى تا ازدواج»، به هوسرانى و ارضاى تمایلات به صورت نامشروع دست مى‏یازند .
کلام استاد محترم آقاى جواد محدّثى تحت عنوان «پشت نقاب خنده» مى‏تواند زینت بخش این مرحله آشنایى قرار گیرد. (24)
تنها کودکان نیستند که در کوچه و خیابان، «ماسک» مقوّایى به صورت مى‏زنند و چهره واقعى خود را پشتِ آن پنهان مى‏کنند.
از این نقاب‏ها فراوان است،
در اداره و بازار و محلّ کار و محلّه زندگى؛
چهره‏ها، همیشه نشان دهنده باطن نیستند.
در پشت قیافه‏هاى خندان، گاهى «غمى سنگین» خفته است،
پشت چهره‏هاى متبسّم، گاهى «عداوت»، نهفته است و «شرارت» پنهان است!
اگر نگاه انسان، «درون‏نگر» باشد،
اگر دید انسان، قدرت تشخیص ماسک و چهره اصلى را داشته باشد، «زهرخند»هاى فراوانى را در وراى این قیافه‏هاى خندان و شکوفا خواهددید.
... «از شعله‏هاى پرتب و سوزانِ آفتاب‏
در روزهاى گرم،
از سینه کویر،
بسیار دیده‏ایم که روییده، یک سراب»
پس چرا سادگى؟ ... چرا فریب خوردن از هر لبخند؟ چرا افسون شدن دربرابر یک احترام و ادب ظاهرى؟ و چشمکِ فریب؟
هیچ چیز به اندازه «صداقت» نمى‏ارزد.
هیچ گوهر، به قدر «وفا» قیمتى نیست.
امّا ... مى‏بینید که این گوهرهاى ارزنده، در «بازار معاشرت»، بسیار کمیاب‏است.
چقدر قربانیان «ساده لوحى» را مى‏شناسید که «سراب» را به جاى «آب» پنداشته، در کویر سرگردانى و فریب، زندگى خود را باخته‏اند!
وقتى «عطر ایمان» از جمعى رمیده باشد، «عفونت دروغ» جاى آن را مى‏گیرد.
گاهى بعضى اشخاص، دروغگو نیستند، بلکه «دروغ مجسّم»اند، مایه شرم انسانیّت!
در دروغ آباد بى‏ایمانى، طبیعى است که اوضاع چنان باشد که:
«نشاط و شوق زندگى، ز چهره‏ها رمیده است ...
خنده‏ها، «تصنّعى»،
سلام‏ها، ریا، فریب،
چهره‏ها، عبوس و غم‏گرفته، رنگ باخته‏
و سرگذشت تلخشان‏
که قصّه بلند و پوچ هرزگى است‏
- سر (گرفته) از سراب، جاى آب‏
و سرنوشت شرم و دردناکشان‏
- که داستان تلخ و زشت بردگى است‏
- ریشه‏ها دوانده در شراب خواب ...»
ولى ... آیا این همه چهره زندگى است؟ و چهره همه زندگى‏هاست؟ ...هرگز!
کم نیست سلام‏هایى که پیام «محبّت» است،
و نگاه‏هایى که ... پیک دوستى و صداقت است،
و دست‏هایى که با صمیمیّت به یارى دراز مى‏شود،
و حرف‏هایى که ریشه در «حق» دارد و عطر «معنى» مى‏افشاند.
اصلاً، زندگى به برکت نَفَس‏هاى پاک همین‏ها رونق دارد.
غرض آن‏که، نه هر لب که به خنده واشد، نشانه «پاک‏دلى» و «صفاى باطن» است،
و نه هر چهره متبسّم و خندان، گویاى عشق راستین و محبّت صادقانه است!
گاهى پشتِ خنده‏ها، «زهر» پنهان است.
این، همان «نیش» است که گشوده مى‏شود.
حیف است نام «لبخند» بر آن نهادن!...
محمّد(ص) همواره به روى یاران، «تبسّم» مى‏زد.
على(ع) پیوسته چهره‏اى «خندان» داشت.
امّا... ابوسفیان، نیش مى‏گشود، و پشت نقاب آن، یک دنیا «حقّه» و «کینه» و «زهر» و «نیرنگ» بود.
تا کى باید «شهد» و «شرنگ»، با هم اشتباه شود؟... تا کى؟
مرحله ششم: نگارش دریافت‏ها
امام صادق(ع) مى‏فرماید:
مَنَّ اللَّهُ على النّاسِ، بِرّهم و فاجِرِهم، بالکتابِ و الحسابِ ولولاذلک لَتَغالطُوا؛
خداوند بر تمام مردم نیکوکار و بدکار منّت گذاشت به واسطه قدرت نوشتارى و حساب‏گرى و اگر این دو نبود به اشتباه گرفتار مى‏شدند. (25)
بر دختر و پسرى که پا به مرحله آشنایى مى‏گذارند لازم است که از ابتدایى‏ترین مرحله، با تشکیل پرونده‏اى ویژه، (26) همه دریافت‏هاى عینى و شنیدارى و مطالعاتى را با توضیح لازم یادداشت کنند و آن دریافت‏ها عبارتنداز:
- نکته‏هاى مهم کتاب، مجلّه و روزنامه با ذکر مشخّصات منبع؛
- نکته‏هایى که از راه نظرخواهى و کسب تجربه و مشورت به دست مى‏آیند، با ذکر اسم مشورت شونده و زمان مشورت؛
- مشاهدات عینى از رفتار طرف مقابل خود، (27) با ذکر زمان و مکان مشاهده؛
- گفته‏هاى طرف مقابل، با ذکر اسم، تاریخ و مکان؛
- اطلاعات به دست آمده از تحقیقات میدانى.
پرونده مزبور در مرحله جمع‏بندى و استنتاج نهایى، براى تصمیم‏آخر بهترین اثر خود را خواهد گذاشت و طرفین را از تردید و بن‏بست فکرى خارج کرده و روند ازدواج را تسریع و تسهیل مى‏بخشد. علاوه براین‏که همین نوشته‏ها مى‏توانند به عنوان «خاطرات»، براى انتقال تجربه به دیگران باقى بمانند. آقاى رضا اصفهانى در زمینه ضرورت نگارش مى‏نویسد:
غالب انسان‏ها به تصور این‏که خودشان مى‏توانند آگاهى‏ها را در حافظه خود نگهدارى کنند، از یادداشت کردن آن بر روى کاغذ خوددارى مى‏نمایند... تنها عامل خوددارى از یادداشت کردن، تنبلى و غرور است. آن‏ها باید قبول کنند که ذهن آن‏ها کامپیوتر نیست و آن‏ها داراى حافظه «ابن سینا» هم نیستند... و مدتى بعد متوجّه مى‏شوند که اگر آن را یادداشت کرده بودند، به چه فواید بزرگى مى‏توانستند برسند. (28)
مرحله هفتم: خواستگارى
«خواستگارى» درخواست رسمى و قطعى ازدواج است که برحسب طبع انسانى، از سوى خانواده پسر صورت مى‏گیرد و این تصمیمى است که پسر پس از احراز آمادگى شخصى وطى مراحل پیشین آشنایى، اتخاذ مى‏کند.
در این مرحله، خانواده پسر به دیدار خانواده دختر رفته، از آن‏ها تقاضاى موافقت با پیشنهاد ازدواج مى‏کند و خانواده دختر ضمن موافقت کلّى، پاسخ قطعى و اعلان نتیجه نهایى را به آینده و پس از گذراندن مراحل بعدى موکول مى‏کند. این شیوه کاملاً با مقتضیات روانى و شخصیّتى دختر منطبق بوده و با وقار، حیا و کرامت وجودى او سازگار است و نشانه والایى مقام و ارزشمندى وجود او در زندگى اجتماعى و عظمت جایگاه و نقش او در جوامع بشرى است.
ناگفته نماند که پیش از اجراى این مرحله، لازم است به نحوى آمادگى دختر و خانواده و نیز احتمالِ موافقتِ آنان با اصل خواستگارى، احراز شود.

پی نوشت ها :
 

1. وسائل الشیعه، ج 20، کتاب النکاح، ابواب مقدمات النکاح، باب 6، ح 1.
2. اسراء (17) آیه 36، ترجمه محمدمهدى فولادوند.
3. ر.ک: پیوست، کتاب‏شناسى.
4. ر.ک: پیوست 3.
5. ر.ک: پیوست 1 و 4.
6. ر.ک: پیوست 6.
7. ر.ک: پیوست 2.
8. ر.ک: محسن ایمانى، مجله پیوند، ش 223؛ مجله راه زندگى، سال دوم، ش 21، ص 60.
9. غرر الحکم و درر الکلم، ج 2، فصل 78، ح 42.
10. علیرضا آقایوسفى، مجله پیوند، ش 219، ص 252.
11. همان جا.
12. علیرضا ملازاده، مجله راه زندگى، سال دوم، ش 21، ص 34.
13. غرر الحکم و درر الکلم، ج 1، ص 39، ح 1189.
14. خدمات متقابل اسلام و ایران، ص 24 - 25.
15. اخلاق براى همه، ج 1، ص 215؛ براى آگاهى بیش‏تر، ر.ک: مؤمنون (23) آیه‏هاى 64 و 65؛ زخرف(43) آیه 23؛ سبأ(34) آیه 34؛ اسراء(17) آیه 16 و واقعه (56) آیه‏هاى 45 و 46.
16. نهج الفصاحه، ح 2558، به نقل از اخلاق براى همه، ج 2، ص 36.
17. همان، ص 89، ح 325.
18. اخلاق براى همه، ج 1، ص 83.
19. این تمثیل از امام جمعه محترم شیراز، آیتاللَّه حائرى شیرازى در سمینار جوانان، ازدواج و خانواده در سال 1373، اقتباس شده است.
20. از همدلى تا همراهى، ج 1، ص 90.
21. مریم خزعلى، مجله پیوند، ش 217، ص 105.
22. همان جا.
23. مبانى جامعه‏شناسى، ص 180.
24. از همدلى تا همراهى، ج 1، ص 150.
25. وسائل الشیعه، ج 12، ص 245، به نقل از چهل حدیث نگارش، ص 41.
26. همانند دفتر یادداشت 100 برگ، کلاسور یا پوشه‏اى که بتواند برگه‏هاى کاغذ را نگه دارد.
27. رفتار مثبت یا منفى حایز اهمّیّت و در خور توجّه.
28. اخلاق براى همه، ج 1، ص 311-310.